Grenzeloos & Schaamteloos Rijk

Frank van Empel voor Ecolutie

Negentig procent van de totale rijkdom van de planeet Aarde is in handen van slechts één procent van de wereldbevolking. Het is algemeen bekend. Niemand die zich ervoor schaamt. Integendeel! Je bent gek of dom als je geen gebruik maakt van de mogelijkheden. Eén van de grootste ondernemingen ter wereld, oliemagnaat Shell, bijvoorbeeld, betaalt helemaal geen winstbelasting omdat het winsten in het ene land op slinkse wijze weet te verrekenen met verliezen elders. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de zo geheten ‘deelnemingsvrijstelling’.

Met deze in Nederlandse wetgeving verankerde deelnemingsvrijstelling voorkomt een onderneming dat winst die al eerder is belast bij een dochtermaatschappij, nog een keer wordt belast bij de moedermaatschappij. Voorheen was een postadres voldoende om, gebruik makend van deze voorziening, geld door te sluizen naar belastingparadijzen als de Maagdeneilanden of de Bahama’s. Artiesten als The Rolling Stones en U2 hadden zo’n vennootschap, maar de regels zijn aangescherpt en een bedrijf moet nu fysiek aanwezig zijn (fiscalisten noemen dat substance), zoals het hebben van werknemers en een ingericht kantoor.

Maar uit recentelijk onderzoek blijkt dat dergelijke strengere eisen bedrijven er nog niet van weerhouden om via Nederland belasting te ontwijken. Dat concludeert de commissie doorstroomvennootschappen in een op 22 november 2021 uitgebracht advies. Neem Uber. Deze aanbieder van taxiritten en maaltijdbezorging ontwijkt in Nederland nog steeds openlijk belasting, ondanks de invoering van nieuwe Nederlandse wetgeving in 2019, die juist bedoeld is om belastingontwijking door multinationals te voorkomen.

Uber is daartoe na 2019 overgegaan op een nieuwe fiscale structuur. Daarvoor is in Amsterdam een nieuwe holding opgericht. In 2019 stroomde er zo’n 5,8 miljard dollar bij deze holding binnen. Op die holding in Amsterdam passen ze bij Uber dan fiscale trucs toe waardoor ze in Nederland geen of zo min mogelijk winstbelasting hoeven te betalen. Eén van de constructies is een lening van 16 miljard dollar die Uber zichzelf heeft gegeven uit een ander bedrijf van Uber in Singapore. Daarover betaalt het zo’n 8 procent rente, wat neerkomt op 1,3 miljard dollar per jaar. Dat bedrag drukte de winst van Uber in Nederland, waardoor het bedrijf hier minder belasting verschuldigd is.

Bedrijven mogen de verliezen van buitenlandse dochters nu nog wereldwijd, en tot in lengte van jaren, verrekenen met de Nederlandse winstbelasting. GroenLinks, SP en PvdA stellen in een wetsvoorstel voor om dat te beperken tot verliezen binnen de Europese Unie. Daarnaast vervallen liquidatieverliezen die langer dan drie jaar niet zijn verrekend, wat bedrijven minder mogelijkheden geeft om verliezen ‘op te sparen’ en in de toekomst alsnog te verrekenen.

Wat voor multinationale ondernemingen als Shell, Unilever, U2, Rolling Stones en Uber geldt, dat ze door middel van constructies en aftrekposten hun belastbare winsten tot nul weten terug te drukken, dat geldt ook voor de rijkste mensen ter wereld. Daarin bijgestaan door dik betaalde juristen en fiscalisten weten zij belastbare inkomens van nihil of negatief te creëren. Het kan worden bereikt door iemands financiën zo te regelen dat geen belaste inkomsten worden genoten (te denken valt aan een lijfrente) of door zoveel aftrekposten te creëren dat de belaste inkomsten worden geneutraliseerd.

Jeff Bezos, de rijkste man ter wereld, zou zodoende in 2007 en 2011 helemaal geen inkomstenbelasting hebben betaald. Voor miljardair Elon  Musk was dat in 2018 het geval. Ook de voormalige burgemeester van New York Michael Bloomberg en investeerders George Soros en Warren Buffett waren de fiscus te slim af. Je bent niet zozeer gek of dom, als wel enorm asociaal als je geen belasting betaalt over inkomsten.

Wat de één minder aan belasting betaalt, moet door anderen worden opgebracht, wil je op wereldschaal een bepaald welvaartsniveau handhaven. Wat Shell via de deelnemingsvrijstelling weet te besparen gaat ten koste van winstbelasting geheven in ontwikkelingslanden. Er zijn geen golfbrekers in zicht die de mondiale toeneming van de inkomenspolarisatie kunnen breken, ondanks dappere pogingen van Groenen, linkse liberalen en Sociaal Democraten in Nederland en – wie weet binnenkort – Duitsland.

Shell en Unilever zien de bui al hangen. Zij kondigden aan hun hoofdkantoor te verplaatsen naar Londen. Deze giganten hebben voor de lange termijn kennelijk meer vertrouwen in het door de VS en Groot-Brittannië gedomineerde Gemenebest van Naties – een vrijwillig samenwerkingsverband van 53 onafhankelijke soevereine staten – dan in de door oprukkende Groenen, verlichte liberalen, socialisten en Sociaal Democraten gedomineerde Europese Unie.

Ecolutie, 28 november 2021