Het Europa van de Mens
‘De waarden waarop de Unie berust, zijn eerbied voor de menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten, waaronder de rechten van personen die tot minderheden behoren. Deze waarden hebben de lidstaten gemeen in een samenleving die gekenmerkt wordt door pluralisme, non-discriminatie, verdraagzaamheid, rechtvaardigheid, solidariteit en gelijkheid van vrouwen en mannen.’
(Concept Grondwet voor Europa, 2004)
Frank van Empel voor Ecolutie
Europa wordt bedreigd, niet van buitenaf, maar van binnen uit. Hoe meer gewicht het geheel krijgt, hoe meer de bestanddelen – de landen – versplinteren. Europa is ver weg voor de meeste burgers. Ze hebben het gevoel dat er voor hen beslist wordt en niet namens hen. En niet alleen door de magistraten in Brussel, maar ook nog eens door de topmanagers van grote bedrijven, die bepalen wat we moeten eten, drinken en verder nog moeten consumeren en hoe dat alles wordt geproduceerd. Werknemers moeten meer opleveren dan ze kosten. Gebeurt dat niet, dan worden ze vervangen door andere loonwerkers, of door machines. Niemand is meer zeker van zijn baan. Steeds meer mensen worden gedwongen om voor zichzelf te beginnen. Of ze doen dat uit overtuiging, omdat ze geen loonslaven willen zijn. Ze kiezen voor vrijheid, ook al levert dat minder op.
Zolang de bestuurders van Europa en het topmanagement van het grote bedrijfsleven de touwtjes nog vast in handen hebben en de crisis niet al te grote inkomens consequenties heeft, blijft het bij gemor, maar er hoeft maar weinig te gebeuren, of het gemor en de opgekropte emoties ontbranden in volkswoede. Als de bestuurders niet goed functioneren, doen de burgers het wel zelf. Iets soortgelijks geldt voor consumenten. Mensen richten hun eigen energiecoöperaties op, ze geven hun eigen boeken uit, openen gemeenschappelijke banken en trekken de democratie van de bodem af opnieuw op. De Schotten spreken zich in augustus bij referendum uit over de vraag of ze nog wel bij het Verenigd Koninkrijk willen horen. Londen dreigt hen het Britse pond te ontnemen. Brussel waarschuwt de Schotten dat ze het lidmaatschap van de Europese Unie verspelen. Het lijkt olie op het vuur. Het drijft de Schotten nog meer naar elkaar toe. En na de Schotten komen de Catalanen, de Basken, de Beieren, de Vlamingen, Noord-Italianen, et cetera. Als je de geschiedenis van de mensheid erop napluist, dan zie je dat alle grote beschavingen en alle grote mogendheden op een gegeven moment uit elkaar vallen. Dat is de middelpuntvliedende kracht van eenheden met een sterk centrum, waar de macht is samengebald. Maar macht is relatief en neemt op een gegeven moment, zoals bij elke andere groeicurve, af. Tenzij er op tijd wordt ingegrepen en nieuwe impulsen zorgen voor hernieuwde groei. Zodra het volk massaal de straat optrekt en oprukt naar de pleinen, is het te laat. Dan zijn de machthebbers letterlijk machteloos. Ze kunnen nog wel even doormoorden, maar uiteindelijk trekken ze aan het kortste eind. Dat zie je nu bij al die totalitaire staten rond de Middellandse Zee. Je ziet het ook bij internationale instellingen als het IMF en de Wereldbank, die vanuit dezelfde economische filosofie regeringsleiders hebben geholpen, economisch op de been te blijven. Ook al waren die regeringsleiders nog zo dictatoriaal. De anti globalisering beweging heeft bewezen dat ook deze instellingen kwetsbaar zijn. Het volksoproer haalde de Berlijnse muur omver en bracht de heersers van Tunesië, Libië en Egypte ten val, op het moment dat hun macht al danig was geslonken. Eerder beschavingen en heerschappijen is het precies zo vergaan.
Europa is een goede zaak, al was het maar omdat het vrede en welvaart brengt. De landen van West-Europa hebben in de loop der tijd een aanzienlijk menselijk en sociaal kapitaal opgebouwd. Dat kan aangewend worden om andere landen en volken te helpen. Europa begon met zes leden en heeft inmiddels 28 lidstaten, waarvan er 18 de euro als munteenheid hebben. Tezamen vormen die 18 landen een economisch blok van 333 miljoen consumenten. Van alle goederen en diensten die zij kopen, wordt 80% in Europa geproduceerd. Europa is min of meer een gesloten economie. Als de regeringsleiders van de eurolanden de moed en de fantasie hadden gehad om de economie te stimuleren in plaats van af te remmen, dan waren we al lang uit de crisis geweest. Dan was de onvrede onder het volk minder groot geweest, dan hadden de nationalistische partijen minder wind in de zeilen gehad, dan hadden we nu kunnen werken aan het armoedevraagstuk en andere nijpende problemen, zoals de opwarming van de aarde. Het is nog niet te laat, maar de verantwoordelijke bewindspersonen zullen de signalen serieus moeten nemen. Hun eigen positie staat op het spel. In de eigen gelederen is zoveel verdeeldheid, dat subversieve elementen een kans krijgen. Door luid en duidelijk de Europese boodschap uit te dragen van vrede, veiligheid en eerlijke verdeling, kan de Europese gedachte nieuw leven worden ingeblazen. Het is handig om daarmee niet te wachten tot na de Europese verkiezingen van 22 mei. Voorafgaande aan het referendum over een Europese grondwet in 2005, werd door de toenmalige regering ook weinig aandacht besteed aan de communicatie van de Europese gedachte en de rechten van de mens, met als gevolg dat Nederland met Frankrijk het enige land was dat tegen die grondwet stemde.
Vrijwel niemand heeft die grondwet ooit gelezen. Net zomin als iemand ooit heeft nagedacht over de vele mogelijkheden die een gesloten economie biedt. Het wordt tijd dat de zeilen om gaan.
Ecolutie, 20 februari 2014
